In het streven om een ander en beter product te maken, biedt LED-belichting in verschillende gewassen nieuwe kansen en uitdagingen. Er is nog maar een tipje van de sluier opgelicht van de mogelijkheden die er zijn door de keuze van het juiste licht en klimaat. Een 'noodgreep' om LED-belichting boven kroppen sla te hangen leidde op een demobedrijf in ‘s-Gravenzande tot een verrassend resultaat.

Peter Does, hydroponic specialist binnen het gewasteam sla van Bayer, zag begin januari 2016 dat de halfwas slakroppen in de demokas door het donkere, warme weer rond de kerst onvoldoende groeiden en kleurden. Om toch mooie kroppen met kluit te kunnen tonen op de vakbeurs Fruit Logistica in Berlijn, drie weken later, was een kunstgreep nodig. Bedrijfsleider Martin Voorberg van de locatie 's-Gravenzande benaderde Light4Food, waarmee al positieve ervaringen waren opgedaan in Nunhem, de hoofdvestiging voor de groentezaadactiviteiten van Bayer.
Drie stuks Philips Greenpower TopLighting boven het teeltbed zorgden ervoor dat de slakroppen zwaarder, dikker van blad en intenser van kleur waren. Vanaf dit najaar hangt deze belichting in de hele demokas in 's-Gravenzande. Voor beide partijen een visitekaartje.

Sla op water

De demokas van 1.000 m2 in 's-Gravenzande is in 2008 gebouwd en ingericht voor de teelt van sla op water. Er liggen twee teeltsystemen: slateelt op goten en een drijvend systeem. Bij het eerste systeem stroomt er een dunne film van water met voedingsstoffen door goten. Deze manier van telen is het meest gangbaar in Nederland, België en de Scandinavische landen. Bij het andere systeem drijft de sla in piepschuim drijvers op een waterbak van 30 cm. Dit systeem komt vooral voor in Noord-Amerika.
Does: “Hoofddoel van de demo is het veredelen en screenen van materiaal voor de teelt op water. De resultaten hiervan delen we met onze klanten. We betrekken ze al in een vroeg stadium, zodat ze mee kunnen sturen in de ontwikkeling van nieuwe rassen. In die zin zitten wij heel dicht op de markt. Om dit goed te kunnen doen, moet de teelttechniek aansluiten bij de praktijk. Bijkomend voordeel is dat de demokas de verschillende teelttechnieken kan laten zien, waardoor we zowel wat betreft de genetica als wat betreft technische zaken rondom de teelt op water een interessante gesprekspartner kunnen zijn.”
De kas is destijds zonder belichting ingericht. Sindsdien is een deel van de Nederlandse en Belgische slatelers gaan belichten. “Ook voor belichting geldt dat we willen aansluiten bij de markt.
Het succes met de slakroppen voor de Fruit Logistica zorgde voor een versnelling van het proces.”

Martin Voorberg (Bayer)

Lichtrecepten

Al in 2008 experimenteerden Peter Christiaens en René van Haeff van Light4Food, beiden afkomstig uit de champignonteelt, met de teelt van sla onder LED’s in een testcontainer. Het bedrijf heeft naast de onderdelen City Farming en het ontwerpen en produceren van mobiele klimaatkamers, ook een tak die zich bezig houdt met LED-belichting in kassen. Het heeft voordelen boven SON-T, vindt Van Haeff. “Er komt minder warmte vrij en je kunt de planten het juiste lichtspectrum aanbieden. Het gaat erom het juiste lichtrecept te vinden.” Het bedrijf heeft eigen testfaciliteiten waar onderzoek wordt verricht naar de effecten van de belichting op de planten en het klimaat, zowel eigen marktgericht onderzoek als voor teeltbegeleiding bij klanten.
“Wanneer wij nieuwe gewassen uittesten, gaan we in de buurt van het op basis van kennis verwachte lichtrecept zitten, maar testen we ook een à twee afwijkende lichtrecepten uit”, verduidelijkt hij. “Bij vleesetende planten hebben we bijvoorbeeld gedurende zes weken verschillende recepten met rood, blauw en verrood uitgetest. Deze planten scheiden een geur uit die insecten lokt. Tuincentra willen graag schone planten, zonder vliegjes. Dat kan als de planten in een kweekcel groeien. Aan ons de uitdaging om een lichtrecept te ontwikkelen voor deze daglichtloze omgeving, waarbij er toch kwalitatief goede groenrode planten groeien.”

Wit licht

Er waren al contacten tussen beide bedrijven toen de vraag kwam om LED-belichting boven sla te leveren. De vervolgvraag naar dit type licht gedurende de hele teelt vroeg nog om extra onderzoek en het opstellen van een lichtplan. Het groenteveredelingsbedrijf stelde namelijk een aantal specifieke randvoorwaarden met betrekking tot het lichtplan voor een zo uniform mogelijke verdeling van het licht over de kas. “In een selectiekas moet elk veldje onder dezelfde omstandigheden groeien, dus onze tolerantie ten opzichte van afwijkingen binnen de kas is lager dan in de praktijk. Het resultaat is dat er ook LED’s langs de gevels zijn geplaatst”, vertelt Van Haeff.
In de demokas hangt nu een combinatie van rood en wit licht. “Eigenlijk is het een combinatie van rood en blauw licht. Deze combinatie zou paars licht geven. Dat is niet handig in een kas waar het gewas op kleur wordt beoordeeld en klanten komen kijken. Dus de eis was een oplossing bijgemengd met wit licht. Daarom hebben de blauwe LED's een lens met aan de binnenzijde een fosforcoating, zodat de blauwe diodes voor het oog wit licht geven”, vertelt Van Haeff. Energetisch kost dit witte licht slechts een fractie meer energie.

Peter Does (Bayer) en Rene van Haeff (Light4Food)

Meer groeilicht mogelijk

Beiden zien meer groeilicht zonder extra warmteproductie als groot voordeel van LED’s boven SON-T. “Grote slatelers belichten met 40 à 45 micromol aan groeilicht. Er zijn nu ook bedrijven die 90 tot 110 micromol LED hebben, omdat er geen problemen zijn met extra warmte. Dat is meer dan twee keer zoveel licht zonder de negatieve effecten van straling. Meer belichting levert veel extra snelheid op in de wintermaanden. Zonder licht is het mogelijk om zes rondes sla per jaar te telen. Met 40 micromol SON-T lampen zijn acht rondes mogelijk. Met 90 à 110 micromol LED-belichting zijn dat tien rondes”, zegt Does.

Kosten

De kosten van beide belichtingstypen zijn lastig te vergelijken. Does: “De LED-lampen zijn in aanschaf duurder, maar je krijgt wel een andere kwaliteit sla en een hogere productie.” Van Haeff voegt daaraan toe: “De lampen zijn goedkoper qua elektrisch aansluitvermogen. Bovendien zijn ze zuiniger in verbruik en gaan ze langer mee. SON-T lampen produceren zoveel warmte dat de ramen open moeten, wat effect heeft op het klimaat. Bovendien kun je langer belichten met een hogere intensiteit, omdat warmte en licht los van elkaar staan. Doordat je een specifiek lichtspectrum kunt uitkiezen, kun je de planten individueel sturen. Bij sla kun je sturen op zwaardere sla, mooi van kleur, met dikker, steviger blad, waardoor de houdbaarheid verbetert en er minder gewasbescherming nodig is.”
Kennis delen is heel belangrijk. “We moeten nog veel leren. We zijn nog lang niet zo ver dat we kunnen zeggen: geef me die LED-lamp maar en dan weet ik wat ik moet doen. Er is al heel wat kennis beschikbaar, maar er is nog veel meer uit te halen. Door verder onderzoek te verrichten en kennis te delen, kunnen we nog veel meer bereiken”, zegt Van Haeff.

Samenvatting

Begin dit jaar gebruikte een groenteverdelingsbedrijf in haar demokas LED-belichting boven de slakroppen, die bestemd waren voor de beurs Fruit Logistica in Berlijn. De kroppen werden zwaarder, dikker van blad en intenser van kleur. Omdat het bedrijf voor de markt wil veredelen en daarom ook wil aansluiten bij deze markt is besloten om dit type lampen aan te schaffen voor de hele demokas voor sla van 1.000 m2.

Tekst en foto's: Marleen Arkesteijn.